FAMILIJA LOKVANJA U SRP “RITOVI DONJEG POTISJA”

Godišnjim programom upravljanja specijalnim rezervatom prirode „Ritovi donjeg Potisja“ za 2019. godinu, predviđena je izrada projekta pod nazivom „Izveštaj o sprovedenom praćenju stanja strogo zaštićenih vrsta belog lokvanja i žutog lokvanja na području Specijalnog rezervata prirode „Ritovi donjeg Potisja“.

Ustanova „Rezervati prirode“ Zrenjanin i Prirodno matematički fakultet u Novom Sadu su zaključili ugovor o poslovno-tehničkoj saradnji u cilju razvoja naučno istraživačke delatnosti u zaštićenim područjima kojima upravlja ustanova. Departman za biologiju i ekologiju je predstavljao Goran Tmušić, istraživač – pripravnik na doktorskim studijama. Jasna Jovanov – Master biolog radi u Ustanovi Rezervati Prirode Zrenjanina.

Cilj ovogodišnjeg terenskog istraživanja bio je utvrđivanje prisustva i prostorne disperzije populacije belog (Nymphaea alba) i žutog lokvanja (Nuphar lutea) u zaštićenom području  SRP „Ritovi donjeg Potisja“ i to na lokalitetima Jegmeč, Vrbica i Komonj.

Beli lokvanj (Nymphaea alba) i žuti lokvanj (Nuphar lutea) su strogo zaštićene vrste na osnovu Pravilnika o proglašenju i zaštiti strogo zaštićenih i zaštićenih divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva („Službeni glasnik RS“, broj 5/2010). Zajednica lokvanja (ass. Nymphaeo-Nupharetum luteae) se razvija u dubokoj stajaćoj do sporotekućoj vodi (0,5-1,5 m) bogatoj hranljivim materijama sa muljevitim dnom, najčešće na mestima zaklonjenim od vetra. Na prostoru Rezervata su ranijim istraživanjima uočene dve varijante ove zajednice u zavisnosti od toga da li po svojoj brojnosti i pokrovnosti preovlađuju beli (subass. nymphaetosum) ili žuti lokvanj (subass. nupharetosum). Prisustvo ovih zajednica je značajno sa aspekta zaštite, jer su beli (Nymphaea alba) i žuti lokvanj (Nuphar lutea) strogo zaštićene vrste. Osim toga ove vrste zbog izuzetne lepote cvetova doprinose atraktivnosti vodenog ogledala u turističko-rekreativnom pogledu. Na osnovu prethodnih istraživanja zajednice lokvanja su zabeležene na lokalitetima Jegmeč i Komonj (subass. nymphaetosum) i lokalitetu Vrbica (subass. nupharetosum). Potrebno je istaći rezultate obrade satelitskih snimaka lokaliteta Komonj iz avgusta 2017. godine, koji pokazuju da je pokrovnost ove vrste pre dve godine bila višestruko veća u odnosu na avgust 2019. kada je vršeno terensko istraživanje. Iako se do ovog otkrića došlo najprostijim merenjem površine na satelitskim snimcima i da su različiti uslovi između godina moguć uzrok, drastična razlika od preko 6000 m² u površini koju je vrsta žutog lokvanja zauzimala 2017. zahteva posebnu pažnju i neophodnost daljeg monitoringa ove strogo zaštićene vrste. Terenski podaci skladišteni su u bazu podataka (Microsoft Excel 2010), obrađeni u programskom paketu Google Earth Pro i predstavljeni na mapama putem programskog paketa QGIS 3.2. GPS koordinate su dobijene putem Android aplikacije – GPS Waypoints 2.8 (Blue cover Technologies) i Garmin Etrex20 GPS uređaja.

Istraživani lokaliteti su, prema vrednostima biodiverziteta, jedni od najvrednijih delova SPR „Ritovi Donjeg Potisja“. Predstavljaju poslednje očuvane predele sa karakterističnom vegetacijom nekadašnjeg toka Tise. Samim tim ovi predeli su i centri biodiverziteta područja i imaju bitnu ulogu u očuvanju strogo zaštićenih i zaštićenih vrsta. Istraživane vrsta belog i žutog lokvanja uspostavljen je osnov za praćenje njihovih populacija u narednom periodu. Monitoring navedenih vrsta je od izuzetnog značaja sa aspekta zaštite, s obzirom da se radi o strogo zaštićenim vrstama.

Glavni faktor ugrožavanja na ovom lokalitetu je intenzivno šumarstvo, kako je pojas između obale i nasipa pokriven plantažama euroameričke topole, različite starosti.

Ustanova „Rezervati prirode“ će nastaviti da prati razvoj populacije navedenih strogo zaštićenih vrsta biljaka kroz svoj edukativni rad sa zainteresovanim grupama i rad čuvarske službe i ukazivati na značaj i očuvanje ovih vrsta na biodiverzitet zaštićenog područja.

Ovaj projekat je realizovan uz finansijsku podršku Ministarstva za zaštitu životne sredine.