Izveštaj
Terenska istraživanja faune vodozemaca i gmizavaca SRP „Ritovi
donjeg Potisja“

Fauna gmizavaca i vodozemaca Srbije broji ukupno 49 vrsta. Područje Tise karakterišu nizijski predstavnici ove grupe organizama, pre svega vrste vezane za plavne šume. Vodozemci predstavljaju jednu od najugoženijih grupa kičmenjaka danas, zbog kompleksnosti životnog ciklusa, intenziteta antropogenih izmena autohtonih staništa, ali i klimatskih promena. Većina vrsta koja naseljava Evropu nema status ugroženih vrsta uglavnom zbog areala koji naseljavaju, ipak lokalno gledano moge populacije u različitim državama su označene kao ugrožene zbog brojnih prenji očuvanju biodivezriteta samih država.
Na teritoriji Srbije ne postoje precizni podaci o stepenu ugroženosti kao i brojnosti populacija pojedinih vrsta vodozemaca, ali su sve vrste osim kompleksa zelenih žaba (Pelophylax esculentus complex) označene kao strogo zaštićene najnovijim Pravilnikom o proglašenju i zaštiti strogo zaštićenih i zaštićenih divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva.
Tokom istraživanja 2022 godine, ali i 2021 kartirani su ključni reproduktivni centri za razviće vodozemaca na teritoriji SRP „Ritovi donjeg Potisja“. Pogodnih mikrolokaliteta je mnogo više, ali u zavisnosti od vodostaja u različitim periodima godine i različitih godina veći deo ostane suv, što predstavlja jedan od prirodnih ugrožavajućih faktora.
Tokom istraživanja zabeleženo je prisustvo 7 vrsta vodozemaca, ipak taj broj je zasigurno veći. Naš tim zbog problema identifikacije kompleksa zelenih žaba nije razdvajao vrste, a zasigurno je prisustvo sve tri: Pelophylax esculentus, Pelophylax lessonae i Pelophylax ridibundus. Jedinke nisu hvatane i zbog toga ih predstavljamo kao kompleks zelenih žaba. Literaturni podaci za područje Tise navode i prisustvo podunavskog mrmoljka – Triturus dobrogicus čije prisustvo je vrlo realno. Obična češnjarka – Pelobates fuscus je takođe u literaturnim podacima navođena za područje Tise.

Dosadašnjim obilaskom terena nismo je zabeleđili iako su primećena tipična staništa za ovu vrstu. Ukupan broj vodozemaca koje možemo očekivati na teritoriji zaštićenog područja je 11.
Reproduktivne teritorije su brojne, a najveći problem je obezbeđivanje vode tokom prolećnih meseci. Kako je prirodni tok reke Tise znatno skraćen i izmenjen, staništa za ove vrste se konstantno smanjuju u poslednjih 100 godina. Intenzivna poljoprivreda je jedan od glavnih ugrožavajućih faktora, mada na teritoriji područja nisu primećene nedozvoljene radnje. U svakom slučaju celo zaštićeno područje predstavlja jednu veliku oazu u centru Vojvodine za diverzitet faune vodozemaca.
Istraživanje gmizavaca bilo je usmereno na dva različita tipa staništa. Sa jedne strane vlažna, sa druge suva staništa. Kako samo zaštićeno područje „Ritovi donjeg Potisja“ obiluje vlažnim staništima i kako su sprovožena istraživanja vodozemaca koji
predstavljaju glavnu hranu za zmije, ovi lokaliteti su se preklapali.
Zaštićeno područje predstavlja idealno stanište za jedinu autohotnu vrstu vodenih kornjača kod nas – barsku kornjaču. Prisustvo ove vrste beleženo je na gotovo svim vodenim površinama van glavnog toga reke Tise, iako tokom letnjih meseci ona često boravi na samoj reci. Tokom istraživanja nije primećeno prisustvo invazivne vrste kornjače – Trachemys scripta (crvenouha kornjača). Ova vrsta se širi velikom brzinom, tako da treba pratiti njeno širenje i reagovati na vreme ako se pojavi u zaštićenom području.
Tipični predstavnici zmija u zaštićenom području su belouška i ribarica, neotrovne vrste vezane za vodena staništa. Tokom istraživanja znatno češća i brojnija ja bila belouška – Natrix natrix, pre svega zbog intenzivnijeg pregleda bara pored nasipa. Ribarica je pak više vezana za samu reku, dok belouška intenzivno lovi u barama. Jedan o ugrožavajućih faktora je stradanje belouške na nasipu. Među stepskim vrstama ističe se i prisustvo stepskog smuka – Dolichophis caspius. Ovu vrstu smo zabeležili tokom 2021 godine, ali su zaposleni u rezervatu fotografisali i 2022. godine.
U zaštićenom području ukupno je potvrđeno prisustvo 8 vrsta gmizavaca, a moglo bi se očekivati i prisustvo još tri potencijalne vrste: slepić, obični smuk i smukulja.